Licht is hét ingrediënt voor de perfecte foto. Dat weten we. En meestal gebruiken we gewoon het daglicht dat alom aanwezig is. En zo maken we de mooiste natuurlijke portretten, schieten we sprekende macro-foto’s en verbeelden we de meest indrukwekkende landschappen. Maar er is meer dan alleen daglicht; ook met kunstlicht in de vorm flitslicht kan je prachtige foto’s maken. En flitsen is echt niet alleen voor in een studio. Ook op locatie kan je er fantastische resultaten mee boeken. Je kan je foto’s daarmee juist dat stukje extra ‘punch’ meegeven. En veel heb je er niet voor nodig. Je opzetflitser en wellicht een paar kleine accessoires zullen een wereld aan mogelijkheden voor je openen. Ontdek de wereld van de opzetflitser.
De opzetflitser, ook wel speedlight genoemd, is voor sommigen een lastig te gebruiken gereedschap. ‘Met een flitser flits je alles stuk’, wordt weleens beweerd. De beelden zijn hard en koud. En zo blijft menig flitser vaker in de tas zitten dan dat hij het levenslicht mag zien. En toch… zo lastig is die flitser niet. Als je je flitser begrijpt en hem op de juiste manier weet in te zetten, dan zal je merken dat je flitser een welkome vriend kan zijn. Beelden hoeven helemaal niet hard te zijn, als je weet hoe je het licht kan vormen of kaatsen. Beelden hoeven ook niet kil of koud te zijn, als je de juiste instellingen gebruikt. Wie de flitser en het licht leert begrijpen, zal zelfs bestaand daglicht subtiel kunnen combineren met flitslicht en zo warme, sprekende beelden kunnen produceren. De opzetflitser is misschien wel één van de instrumenten die juist nieuwe creatieve mogelijkheden biedt, van portretten tegen zon in tot excentrieke skaters in het blauwe uurtje.
Een fantastische actiefoto, waarbij zeer goed gebruik is gemaakt van een flitser, die het hoofdonderwerp perfect uitlicht.
Welke flitser moet ik kiezen?
Opzetflitsers zijn er in allerlei soorten en maten en ook nog eens van diverse merken. Daarmee lijkt het kiezen van een opzetflitser al een studie op zich. Allereerst is het belangrijk dat de flitser die je koopt, ook daadwerkelijk geschikt is voor je camera. Je kan dus niet zomaar iedere willekeurige flitser op een camera schroeven. De flitsschoen, het onderdeel op je camera waarop de flitser bevestigd wordt, verschilt per merk. Heb je een camera van Canon, dan koop je dus een flitser die geschikt is voor Canon. Voor Nikon… geschikt voor Nikon, etc., etc.
Kijk dus ook uit dat je niet zomaar even een flitser van iemand leent, vooral als diegene dus een ander merk camera heeft. Een verkeerde flitser op jouw camera kan zelfs onherstelbare schade veroorzaken.
Mocht je de stap zetten om uit te kijken naar een flitser voor jouw camera, let dan ook op hoe je flitser gevoed wordt. Het leeuwendeel werkt gewoon met penlites, de welbekende AA-batterijen. Die zijn op iedere hoek van de straat verkrijgbaar, dus dat garandeert enige flexibiliteit. Andere, vaak de wat duurdere flitsers, werken op een ingebouwde accu. Het voordeel daarvan is dat je in ieder geval niet iedere keer nieuwe batterijen hoeft te kopen. Ook gaat een accu vaak wat langer mee. Let bij aanschaf van een flitser dus goed op hoeveel flitsen je kan maken op een vol setje batterijen of een volgeladen accu. Niets hinderlijker is een lege flitser tijdens een toffe shoot. Oké, check! Je kijkt uit naar een flitser die voor jouw merk camera geschikt is en je kiest of je een batterij- of een accu-model wilt. En dan? Dan zijn er nog een belangrijke aantal zaken waar je rekening mee moet houden.
Richtgetal
Bij iedere flitser spreekt men over een richtgetal. Dat richtgetal is een waarde die opgegeven is door de fabrikant en geeft eigenlijk aan wat het maximale vermogen is van je flitser. Hoe hoger dat richtgetal, hoe krachtiger jouw flitser. Om dat vermogen nog wat nauwkeuriger aan te geven, geeft het richtgetal eigenlijk het aantal meters aan dat je flitser met zijn licht kan overbruggen. Stel, je koopt een flitser met een richtgetal van 43. Dan kan jouw flitser (bij ISO 100) een afstand overbruggen van 43 meter. Dus een onderwerp op die afstand is in principe nog uit lichten. Maar… er is een grote maar. Je ingestelde diafragma zal die afstand beïnvloeden en verkleinen. Daarover schrijven we verderop meer. Wel kan je aanhouden dat hoe groter het richtgetal is, hoe meer afstand je met je opzetflitser kan overbruggen.
TTL of Manueel
Hou jij ervan om niet te veel zelf te hoeven instellen? Een groot aantal flitsers is uitgerust met TTL. Deze handigheid zorgt ervoor dat de flitser precies de juiste hoeveelheid licht afgeeft, zodat jouw onderwerp perfect belicht is. Het is dus een automatische stand. TTL is vooral erg handig als je snel wilt kunnen handelen. Niet iedere flitser beschikt over TTL. Als deze functie afwezig is, dien je zelf de kracht van je flitser af te stemmen op je onderwerp. En dat lijkt lastig, maar is het niet. De wat gevorderde gebruikers van flitser geven zelfs de voorkeur aan handmatig instellen, omdat je dan veel meer je creatieve inslag kan bepalen. Bij TTL is de flitser de baas, bij handmatige instellen ben jij het!
Draaien en kantelen
De flitskop, het deel waar daadwerkelijk de lamp in gehuisvest is, is in sommige flitsers draaibaar en kantelbaar. Dat geeft mogelijkheden om indirect te flitsen. Dus wil je kunnen bouncen via muren en plafonds, dan is een draai- en kantelbare flitskop een absolute must. Dit is ook echt een feature die aan te raden is. Door te bouncen kan je je licht heel mooi verzachten.
Let’s get started!
Camera ready? Flitser erop? We kunnen gaan flitsen! En nu? Allereerst maak je de keuze of je de automatische TTL wilt gebruiken of dat je alles handmatig gaat doen. Op TTL is het eenvoudig starten. TTL betekent ‘Through The Lens’. Wat er feitelijk gebeurt is dat je flitser een pre-flash afgeeft. Je onderwerp weerkaatst het licht en die weerkaatsing wordt opgevangen. Door die weerkaatsing te interpreteren, weet de flitser hoe sterk zijn vermogen daadwerkelijk moet zijn om het onderwerp juist uit te lichten. En dit gaat razendsnel, dusdanig snel zelfs dat je het vermoedelijk niet eens merkt. Het is dus een volautomatische stand, die overal rekening mee houdt: met je ingestelde sluitertijd, diafragma en afstand tot je onderwerp. De TTL stand is prachtig voor het fotograferen van evenementen als het allemaal ‘snel-snel’ moet. Festivalfotografen omarmen deze functie als geen ander.
Doe het zelf!
De TTL-modus is veelal subliem. Maar wat je snel zal merken, is dat elke foto verdacht veel op de andere lijkt. Dat kan ook niet anders, want de belichting van je onderwerp is bijna iedere keer gelijk. En dat kan het geheel een beetje saai gaan maken. Soms wil je je onderwerp juist wat meer belichten. Of minder. TTL houdt daar in wezen geen rekening mee. Je kan in die stand eventueel wel een flitscompensatie instellen, maar in feite ben je dan al semi-handmatig bezig. Het allerleukste is om volledig handmatig te werken. Juist dan heb je geweldige creatieve mogelijkheden om echt jóuw stempel op een foto te plakken.
Wie op de MODE-toets van zijn flitser drukt, ziet het TTL-symbool verspringen naar M: manueel. Of handmatig. Door met pijltoetsen te werken of aan het draaiwiel te draaien, kan je nu handmatig je flitser instellen. Van 1/1 tot misschien wel 1/64 of 1/128. Stel dat je flitser in manuele stand naar 1/8 draait. Dan wil dat zeggen dat je op dat moment 1/8e van het totale vermogen van de flitser gebruikt. Zo kan je dus heel eenvoudig je sterkte instellen.
De flitser als laatste schakel
Baas over eigen beeld. Dat is wat we allemaal willen. We willen controle houden over scherptediepte, kleur, maar ook over hoe ons onderwerp samenspeelt met de achtergrond. Verbluffend zijn die fantastische, ingeflitste foto’s van een sprankelend model aan het strand bij een ondergaande zon. Wil jij dat ook? Zet je flitser uit! Althans, voorlopig. De truc is namelijk om die achtergrond van de ondergaande zon goed op de foto te krijgen. Maak daarom je foto eerst zonder flitser en kies je camera-instellingen die die perfecte foto van de ondergaande zon oplevert. Ondergaande zon perfect op beeld? Top! De ondergaande zon is dus nu goed, maar je model is te donker. Maar gelukkig, die flitsen we in met onze flitser. En zo werkt onze flitser in harmonie met het bestaande daglicht. Zet je flitser aan, stel ‘m juist in en verander niet meer je camera-instellingen. Klik! Een perfecte flitsfoto met een mooie natuurlijke ondergaande zon in een fenomenale achtergrond. Wat een resultaat!
Recht van voren?
De flitser biedt dus geweldige mogelijkheden. En die mogelijkheden worden nog groter als we onze flexibiliteit vergroten. Zo zit je flitser in eerste instantie op je camera. Je kan er al veel mee, maar de richting van het licht is eigenlijk iedere keer hetzelfde, namelijk recht van voren. Het wordt daarom nóg leuker dat je off-camera gaat flitsen. De flitser komt dus van je camera af en zet je bijvoorbeeld naast je onderwerp. Jij fotografeert van voren maar het licht komt van de zijkant. Je komt nu in het gebied waarbij creativiteit eigenlijk geen grenzen meer kent. Flitsers beschikken meestalen over een slave- en mastermogelijkheid. Als je flitser daarover beschikt kan je met de ene flitser de andere aansturen. Enige nadeel is, is dat je dus twee flitsers nodig hebt. Handiger zijn radiotriggers, die je in setjes kan kopen met een zender en ontvanger. De zender komt op je flitsschoen en je flitser komt op je ontvanger. Je flitser kan je nu overal plaatsen waar je wilt en wordt dus nu op afstand bedient. Een radiotrigger-set koop je al voor een paar tientjes.
Dit los-van-de-camera flitsen wordt ook wel strobist-fotografie genoemd. Eigenlijk creëer je met je opzetflitser en een trigger een mobiele studio, die altijd en overal inzetbaar is.
Er zijn ook extra ontvangers verkrijgbaar, zodat je met meerdere flitsers kan werken, mocht je dat willen. Zo kan je een onderwerp van meerdere kanten gaan belichten. Zet één flitser als hoofdlicht op je model. Plaats een tweede flitser op de achtergrond. En zet misschien nog een derde flitser in als haarlicht. Je zal zien dat je met je eenvoudige opzetflitsers op deze manier uitzonderlijke resultaten behaalt.
Zwarte balk
Gebruik van opzetflitsers geeft prachtige mogelijkheden, maar je zal merken dat je even je weg moet vinden in het gebruik ervan. Waar gebruik van een flitser om de hoek komt kijken, moet kennis van techniek samensmelten met jouw creatieve inslag. Zo is er één eigenschap van je camera die je móet weten: de flitssynchronistie-tijd. Dit is een vaste waarde, die je terug kan vinden in de technische gegevens van je camera. De sync-tijd is een sluitertijd en is bij veel camera’s 1/160e van een seconde. Dat wil zeggen dat als je je flitser gebruikt, je sluitertijd niet sneller mag dan die genoemde 1/160e sec. Ga je toch sneller, dan kan de camera de flits niet goed meer vangen op het moment dat de sluiter open en dichtgaat. Het gevolg is een zwarte balk op je foto. Gebruik je dus een flitser en zie je een zwarte balk achteraf, dan heb je hoogstwaarschijnlijk de maximale synchronisatietijd van je camera overschreden. Je sluitertijd langzamer maken is dan de oplossing.
Sneller!
En tóch zie je soms foto’s die geflitst zijn met een hele snelle sluitertijd, die de sync-tijd ruim overschreden hebben, maar waarbij zwarte balken toch ontbreken. Dat kan! Alleen heb je dan een flitser nodig die uitgerust is met HSS: high speed sync. Flitsers die over deze techniek beschikken, laten zich bedienen met iedere ingestelde sluitertijd, zelfs wel tot bijvoorbeeld 1/8000e van een seconde. Soms moet je dan alleen nog even in je camera ook HSS activeren.
Witbalans
Zijn jouw flitsfoto’s wat aan de koele kant met een neiging naar het blauw? Dan staat je witbalans in je camera vermoedelijk niet goed ingesteld. In het menu waar je je witbalans kan instellen zie je tal van mogelijkheden. Bij zonnig weer zet je je witbalans op het symbool met het zonnetje. Bij bewolking op het wolkje. En ja, bij gebruik van een flitser kies je voor het flits-symbool. Je zal zien dat je foto’s die koele tinten achter zich laten en dat je beelden veel warmer worden. In sommige camera’s heb je zelfs de mogelijkheid om de witbalans handmatig in te geven. Je kan dan een waarde in Kelvin invoeren. Mocht jouw camera dat kunnen en weet jij wat de kleurtemperatuur in Kelvin is van jouw flitser, voer dan die waarde in. Perfecter kan je je witbalans niet instellen. Zo worden je flitsfoto’s nog natuurlijker.
Een opzetflitser is een mooie toevoeging voor veel vormen van fotografie. Laat het licht spreken, of je nu tegen de zon in wilt flitsen, een onderwerp extra wilt uitlichten of omdat er simpelweg te weinig licht is. Zoek en ontdek alle mogelijkheden van flitsers en lichtvormers en vind jouw weg naar nieuwe vormen van creativiteit!
